FAQ
FAQ, czyli najczęściej zadawane pytania
LGD „Trakt Piastów” służy Państwu doradztwem i możliwością konsultacji. Niektóre pytania pojawiają się częściej niż inne, zamieszczamy je więc – wraz z odpowiedziami – poniżej. Jeżeli nie znaleźli Państwo odpowiedzi na swoje pytanie, zapraszamy do kontaktu mailowego lub telefonicznego:
biuro@lgdtraktpiastow.pl
+48 61 427 59 50
+48 601 251 501
NABÓR nr FEWP.08.01-IZ.00-002/24 w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju Lokalnej Grupy Działania „Trakt Piastów” na projekty z zakresu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Priorytet 08: Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (EFRR) Działanie 08.01: Wspieranie rozwoju programowanego w Lokalnych Strategiach Rozwoju (RLKS) w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski na lata 2021-2027 Lokalna Grupa Działania „Trakt Piastów” z dniem 15.10.2024 r. ogłasza nabór nr FEWP.08.01-IZ.00-002/24 w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski na lata 2021-2027 którego Instytucją Zarządzającą jest Zarząd Województwa Wielkopolskiego.
Termin naboru: 12.11.2024-29.11.2024r.
Czy w naborze nr FEWP.09.06-IZ.00-006/24, wniosek może złożyć gmina, czy tylko organizacje pozarządowe?
Jak najbardziej: projekt mogą złożyć jednostki sektora finansów publicznych, zgodnie z ogłoszeniem o naborze i regulaminem.
Łączna ilość osób objętych wnioskiem to 40 – Czy możemy w ramach rekrutacji zrobić listę rezerwową, w razie, gdyby ktoś nie mógł wziąć udziału w części projektu?
Ze względu na to, iż grupą docelową będą seniorzy, są to często osoby schorowane i może wystąpić sytuacja, że zakwalifikowany senior, który będzie uczestniczył w dwóch warsztatach z nagłej przyczyny zdrowotnej nie będzie mógł wziąć udziału w pozostałych. Co w takim przypadku? Czy można zakwalifikować innego seniora do uczestnictwa w
pozostałych warsztatach?
Tego typu sytuacje każdorazowo rozpatrywane są indywidualnie na etapie wdrażania projektu. Wyrażenie zgody na dołączenie uczestnika do realizowanych zajęć, już po ich rozpoczęciu i w ramach zastępstwa za innego uczestnika uzależnione jest m.in. od przyjętego celu projektu, zaplanowanych działań i wskaźników projektowych.
W ramach przeciwdziałania ww. sytuacjom zalecane jest tworzenie list rezerwowych. Możliwym rozwiązaniem jest także założenie, że grupę docelową stanowi minimum 40 osób,
ale w zajęciach może uczestniczyć większa liczba osób np. 42, wówczas udział dodatkowych 2 osób wnioskodawca pokryje ze środków własnych.
Czy możemy założyć, że w projekcie będzie brało udział np. 8 mężczyzn i 32 kobiety – co wynika z rozeznania dotychczasowego udziału mężczyzn w tego typu projektach i aktywnościach? W LSR „Długosz Królewski” grupą wykluczoną określono kobiety. Czy w związku z tym można w procesie rekrutacji zakwalifikować większą grupę kobiet do projektu, czy też zgodnie z zasadą równości szans kobiet i mężczyzn należy przyjąć do uczestnictwa w projekcie po równo kobiet i mężczyzn?
Szczegółowe zasady dotyczące spełnienia zasady równości kobiet i mężczyzn zostały wskazane w stanowiącym materiał pomocniczy Standardzie minimum realizacji zasady
równości kobiet i mężczyzn w ramach projektów współfinansowanych z EFS+. Zgodnie z zapisami ww. standardu zasada równości kobiet i mężczyzn nie polega na
automatycznym objęciu wsparciem 50% kobiet i 50% mężczyzn w projekcie, ale na odwzorowaniu istniejących proporcji płci w danym obszarze lub zwiększaniu we wsparciu
udziału grupy niedoreprezentowanej. Z uwagi na fakt, że zgodnie z zapisami LSR kobiety są grupą wykluczoną, zasadne wydaje się objęcie wsparciem większej liczby kobiet niż mężczyzn. Niemniej jednak, przyjęta proporcja płci powinna wynikać z diagnozy grupy docelowej, która przedstawiona będzie we wniosku o dofinansowanie.
Czy możemy założyć, że w danych warsztatach będzie uczestniczyć np. połowa z 40 osób? Czy w każdym warsztacie/zajęciach musi uczestniczyć ta sama liczba osób?
Założenia projektu, w tym liczba osób biorąca udział w danych zajęciach, powinny wynikać z diagnozy przedstawionej we wniosku o dofinansowanie popartej danymi np. odnoszącymi się do zainteresowań potencjalnych uczestników projektu, ich stanu zdrowia czy doświadczeniach z wcześniej realizowanych zajęć o podobnej tematyce. Nie ma obowiązku, by cała grupa docelowa uczestniczyła we wszystkich zaplanowanych w projekcie formach wsparcia. Możliwe jest np. by dla 15 osób zorganizować warsztaty artystyczne, dla 15 osób warsztaty prozdrowotne, a dla 40 osób wyjazd integracyjny.
Równocześnie, przy stosowaniu wskaźników służących rozliczeniu kwot ryczałtowych rekomenduje się wskazywanie wskaźników, które odnoszą się do realizowanych form
wsparcia, a nie liczby uczestników biorących w nich udział – w przypadku realizacji warsztatów takim wskaźnikiem może być np. liczba zrealizowanych godzin warsztatów.
Czy zakupione gadżety typu maty do yogi/ kijki do nordic walking po zakończeniu projektu trafiają do uczestników?
Czy wystarczy lista z potwierdzeniem odbioru materiałów przez uczestnika?
Nie rekomenduje się takiego rozwiązania. Założeniem projektów finansowanych z EFS+ jest ich kontynuacja po zakończeniu realizacji projektu. Bardziej zasadnym rozwiązaniem wydaje się zatem, by wskazane kijki czy maty do yogi pozostały na wyposażeniu wnioskodawcy i służyły kolejnym osobom np. poprzez możliwość ich wypożyczenia lub wykorzystania w ramach kolejnych zajęć prozdrowotnych, ruchowych czy o charakterze rekreacyjnym.
Niemniej, powyższe uzależnione jest od specyfiki i założeń projektu i podlega analizie na etapie oceny wniosku o dofinansowanie.
Czy w pkt 3.6 wniosku powinniśmy wpisać obrót wnioskodawcy za ostatni rok?
Nie ma takiej konieczności. Kryterium dotyczące wymaganej wartości obrotu wnioskodawcy nie ma zastosowania w naborach prowadzonych przez LGD w ramach Działania 9.06.
Pkt 4.2 Planowane rezultaty realizacji projektu – czy powinniśmy wskazać wskaźniki z wykazanych w materiałach przykładowych wskaźników?
Tak, aby móc wskazać wskaźniki służące rozliczeniu kwot ryczałtowych, konieczne jest ich wcześniejsze uwzględnienie w punkcie 4.1 (Planowane efekty rzeczowe (produkty) uzyskane w wyniku realizacji projektu) lub 4.2 (Planowane rezultaty realizacji projektu).
Równocześnie, określając wskaźniki dla rozliczenia kwot ryczałtowych rekomenduje się wykorzystanie Przykładowych wskaźników i dokumentów służących rozliczeniu kwot
ryczałtowych, które wskazane zostały w materiale pomocniczym.
7.2. Czy wystarczające jest dokonanie ofert cenowych dla poszczególnych zadań? Nie ma możliwości stworzenia jednego zamówienia publicznego dla realizacji wszystkich zadań (I-IV). Nie znajdzie się wykonawca który wykonałby wszystkie zadania w ramach swojego jednego zakresu zamówienia. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych dotyczą one zamówień i konkursów, których wartość jest równa lub przekracza 130 000 zł (bez podatku VAT). Rozumiem, że analizując czy stosować pzp czy nie, musimy wziąć pod uwagę kwoty poszczególnych indywidualnych zadań, a nie kwotę całego projektu?
W punkcie 7.2 należy wpisać wszystkie pozycje z tabeli 5.1.1, które będą objęte danym przedmiotem zamówienia tj. pogrupować je według danego przedmiotu zamówienia np.
łączną sumę wydatków na wynajem sali i wykazać te, których łączna wartość jest wyższa niż 50 tys. zł. Zwracamy jednak uwagę, że zgodnie ze wskazanym w LSI polem pomocy
dotyczącym punktu 7.2 wniosku o dofinansowanie – Pole nie dotyczy projektów rozliczanych
za pomocą kwot ryczałtowych.
Równocześnie, podkreślamy, że zgodnie z § 19 ust. 1 Wzoru umowy o dofinansowanie projektu w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027 w projektach rozliczanych za pomocą metod uproszczonych nie ma obowiązku stosowania zasady konkurencyjności, o której mowa w wytycznych kwalifikowalności. Jednocześnie § 19 ust. 2 wskazuje, iż rozliczanie projektu za pomocą uproszczonych metod rozliczania wydatków nie zwalnia podmiotów, będących zamawiającymi w rozumieniu ustawy Pzp, z obowiązku jej stosowania. Zapis ten oznacza zatem, że na etapie realizacji projektu wnioskodawca, który jest zobligowany do stosowania ustawy Pzp w postępowaniu o udzielnie zamówienia jest zobowiązany do jej zastosowania.
Dodatkowo, na etapie tworzenia budżetu projektu, gdy wnioskodawca planuje zastosować wydatki:
– nieuwzględnione w standardzie,
– dotyczące towarów lub usług o innych niż określone w standardzie parametrach/wymaganiach jakościowych,
– których cena jednostkowa przekracza maksymalną kwotę określoną w standardzie,
– dla których nie została określona cena jednostkowa w ww. standardzie
wówczas przedstawiony w budżecie wydatek należy określić w oparciu o 3 porównane oferty cenowe u co najmniej trzech potencjalnych dostawców towarów lub usługodawców (o ile na rynku istnieje trzech potencjalnych wykonawców). Przedmiotowy zapis ma zastosowanie wyłącznie na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie i ma na celu prawidłowe i racjonalne oszacowanie kosztu wydatków, które wskazano powyżej.
Jakiego rodzaju dokumenty potwierdzają wykluczenie?
Dokumenty potwierdzające kwalifikowalność uczestników projektu (UP) w ramach naboru zostały wskazane w materiale pomocniczym. Materiał został opracowany indywidualnie dla każdego naboru tak by wskazane w nim dokumenty były adekwatne do grupy docelowej jaka została dopuszczona do objęcia wsparciem w ramach konkretnego naboru, realizowanego przez daną LGD.
Czy osoby biorące udział w wydarzeniu podsumowującym (końcowym), które dotychczas nie uczestniczyły bezpośrednio w projekcie i nie otrzymywały pomocy powinny zostać
wykazane jako grupa docelowa? Ewentualnie w jaki sposób można je ująć we wniosku?
Osoby nie biorące bezpośrednio udziału w projekcie nie są jego uczestnikami i nie należy wykazywać ich we wniosku o dofinansowanie. Ponadto, jeśli wydarzenie ma charakter otwarty to wnioskodawca nie jest w stanie przewidzieć liczby osób, które będą brały w nim udział.
W materiale pomocniczym Przykładowe wskaźniki i dokumenty służące rozliczeniu kwot ryczałtowych wskazany został wskaźnik rekomendowany do zastosowania przy organizacji wydarzeń otwartych i jest to Liczba zrealizowanych otwartych wydarzeń środowiskowych np. eventów/festynów/pikników/festiwali w ramach dokumentów potwierdzających realizację wskaźnika podany został m.in. protokół wydarzenia, którego wzór także został zamieszczony
we wskazanym materiale pomocniczym.
Czy wkład własny niefinansowy np. osobowy, sala może zostać wykazany jako potencjał organizacji we wniosku?
Tak, jeśli wnioskodawca planuje wniesienie wkładu własnego niepieniężnego to wnosi go własnymi zasobami np. osobowymi w postaci wyceny pracy np. wolontariuszy lub
składnikami swojego majątku np. sprzętem, salą szkoleniową lub innymi pomieszczeniami, które będą wykorzystane do realizacji projektu i z którymi nie wiąże się przepływ środków.
Wskazane zasoby stanowią posiadany przez wnioskodawcę potencjał, dlatego należy wykazać go we wniosku o dofinansowanie.
Równocześnie, zwracamy uwagę na fakt, że niektóre z LGD w ramach Lokalnych kryteriów wyboru przewidziały dodatkowe punkty dla projektów, w których wnioskodawcy wykorzystają na potrzeby realizacji projektu posiadany potencjał kadrowy oraz zasoby lokalowe i sprzętowe – wówczas, jeśli wnioskodawca chce spełnić wskazane kryterium to musi wykazać posiadany przez siebie potencjał i sposób jego wykorzystania w ramach projektu, nie ma jednak konieczności by był on wykazywany jako wkład własny w projekcie.
Pytania i odpowiedzi z zakresu dofinansowania na cel:Kultura na Trakcie oraz Zielono-niebieska infrastruktura
Czy istnieje możliwość dofinansowania inwestycji parku kieszonkowego, w ramach której część drogowa została sfinansowana ze środków publicznych (Polskiego Ładu), natomiast prace dodatkowe, tj. park kieszonkowy byłby dofinansowany w ramach naboru LGD?
Tak, istnieje taka możliwość. Należy mieć na uwadze, że niedozwolone jest podwójne dofinansowanie, które rozumie się jako otrzymanie na te same koszty kwalifikowalne projektu lub części projektu, dotacji z kilku źródeł (krajowych, unijnych lub innych) w wysokości wyższej niż 100% wartości omawianych kosztów. W związku z powyższym część inwestycji (robót budowlanych), dofinansowanej z Polskiego Ładu nie może stanowić przedmiotu wniosku o dofinansowanie w ramach EFRR, jeśli w pełni została już sfinansowana z Polskiego Ładu.
Czy na etapie rozliczania tej inwestycji cała dokumentacja przetargowa (uwzględniająca także roboty drogowe) będzie weryfikowana?
W nawiązaniu do wcześniej odpowiedzi, jeśli inwestycja nie będzie przedmiotem wniosku o dofinansowanie w ramach EFRR, dokumentacja jej dotycząca nie będzie podlegała kontroli.
Niemniej – jeśli dobrze rozumiem – z ostatniego pytania (poniżej) wynika też, że Wnioskodawca bierze pod uwagę również sfinansowanie parku kieszonkowego w ramach tzw. robót dodatkowych w już rozstrzygniętym postępowaniu PZP – w takim wypadku prawidłowość przeprowadzenia postępowania zgodnie z ustawą PZP podlegałaby kontroli IZ (łącznie z aneksem do umowy z wykonawcą na wykonanie robót budowlanych).
Czy jeżeli wnioskodawca zdecydowałby się na ofertowy wybór wykonawcy parku kieszonkowego (bez ww. formuły robót dodatkowych w już rozstrzygniętym postępowaniu PZP) to w przypadku szacunkowej wartości zamówienia poniżej 130 tys. zł netto jesteśmy zobowiązani do opublikowania ogłoszenia w Bazie konkurencyjności?
W przypadku szacunkowej wartości zamówienia poniżej 130 tys. zł netto, wnioskodawca będzie zobowiązany do skorzystania z Bazy konkurencyjności.
Czy trzeba posiadać prawo do dysponowania nieruchomością (być właścicielem działki) na etapie aplikowania?
Czy oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością można przedłożyć dopiero przed podpisaniem umowy o dofinansowanie?
Zgodnie z Regulaminem naboru oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością jest załącznikiem do wniosku o dofinansowanie i nie jest wymieniane jako dokumenty przedkładane przed podpisaniem umowy.
Czy gmina, która oddała nieruchomość w trwały zarząd np. Gminnemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji może realizować na tej nieruchomości inwestycje z PS WPR 2023-2027 np. z zakresu Poprawy dostępu do małej infrastruktury publicznej?
MRiRW potwierdza prawidłowość stanowiska samorządu województwa (SW), które zakłada, że gmina może realizować inwestycje z Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 na nieruchomości, którą oddała w trwały zarząd. Uzasadnieniem jest fakt, że ustanowienie trwałego zarządu nie pozbawia gminy prawa własności nieruchomości. Zgodnie z Wytycznymi szczegółowymi, pomoc na inwestycję trwale związaną z nieruchomością jest przyznawana, jeżeli jest realizowana na nieruchomości będącej własnością wnioskodawcy lub do której ma tytuł prawny. Ponieważ gmina nadal pozostaje właścicielem, spełnia ten warunek, nawet gdy inna jednostka (jak ośrodek sportu) włada nieruchomością w jej imieniu. Wyrok NSA z 1996 r. również potwierdza, że oddanie nieruchomości w trwały zarząd nie wyłącza jej z zasobu nieruchomości gminnych.
Pytania i odpowiedzi z zakresu dofinansowania na cel: podejmowanie i rozwój DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Czy wnioskodawca aby udowodnić miejsce zamieszkania (min. 12 mc) może przedstawić np. rachunek za telewizor. Wnioskodawca od 5 lat mieszka na obszarze LSR, jednak zameldował się dopiero 10 miesięcy temu.
Zgodnie z zapisami instrukcji wypełniania wniosku o przyznanie pomocy, wnioskodawca ubiegający się o pomocy zobowiązany jest do załączenia zaświadczenia z właściwej ewidencji ludności o miejscu zameldowania na pobyt stały lub czasowy. Nie przewidziano zatem możliwości załączania innych dokumentów potwerdzających zamieszkanie na obszarze wiejskim objętym LSR.
Jaki jest właściwy moment na założenie działalności gospodarczej w przypadku wnioskodawcy ubiegającego się o start DG? Czy działalność może zostać założona po złożeniu wniosku o przyznanie pomocy w LGD, czy po podpisaniu Umowy o Przyznanie Pomocy z Zarządem Województwa?
Zgodnie z zapisami Wytycznych szczegółowych w zakresie start DG pomoc przyznaje się jeżeli: 1) wnioskodawca jest osobą fizyczną 2) wnioskodawca w okresie roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP nie wykonywał i nie wykonuje działalności gospodarczej (…). Zdaniem LGD założenie działalności przed podpisaniem umowy z Zarządem Województwa jest możliwe i nie stoi w sprzeczności z zapisami Wytycznych. Sam fakt założenia działalności po tym terminie nie stanowi więc przesłanki do odmowy przyznania pomocy.
Czy w przypadku osób fizycznych rozpoczynających działalność lub przedsiębiorców korzystających ze zwolnienia podmiotowego (sprzedaż do 200 tys. zł rocznie) lub przedmiotowego (sprzedaż tylko towarów/usług zwolnionych z VAT), którzy w związku z tym nie figurują w bazie podatników VAT, podatek VAT może zostać uznany za koszt kwalifikowalny bez konieczności przedstawiania dodatkowej interpretacji podatkowej?
Zgodnie z Wytycznymi podstawowymi, VAT dla wnioskodawcy niebędącego rolnikiem jest kosztem niekwalifikowalnym, chyba że nie podlega odzyskaniu na podstawie krajowych przepisów o VAT. Oznacza to, że VAT jest kwalifikowalny tylko wtedy, gdy beneficjentowi nie przysługuje prawne prawo do obniżenia lub zwrotu VAT.
Podatek VAT może zostać uznany za kwalifikowalny w odniesieniu do wnioskodawców/beneficjentów niebędących rolnikami, gdy brak jest potencjalnej prawnej możliwości odzyskania podatku VAT.
Jak należy rozumieć zapisy Wytycznej rozdział VI. Zobowiązania w okresie związania celem ust. 6: „W przypadku, gdy pomoc przyznaje się w zakresie start DG albo rozwój DG beneficjent zobowiązuje się do osiągnięcia co najmniej 30% docelowego zakładanego w biznesplanie ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży produktów lub usług do dnia, w którym upłynie pełny rok obrachunkowy od dnia wypłaty pomocy”?
Zgodnie z zapisami rozdziału IV.3.2. ust 2 pkt 3 oraz ust 3, wnioskodawca na etapie wypełniania biznesplanu musi założyć, że osiągnie 30% docelowego ilościowego i wartościowego poziomu sprzedaży. Jest to warunek przedmiotowy wynikający z wytycznej, w związku z powyższym, gdy na etapie planowania operacji wnioskodawca w pierwszym roku obrachunkowym (od płatności końcowej) zaplanuje dokładnie 30% docelowego poziomu sprzedaży, to jest zobowiązany osiągnąć 100% ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży założonego w biznesplanie dla tego okresu.
Wnioskodawcy zobowiązani są do przedkładania racjonalnych i możliwych do realizcji biznesplanów.
Co należy rozumieć jako samochód osobowy, czy samochód służący do przewozu 9 osób z kierowcą (bus) jest kosztem niekwalifikowalnym?
Zgodnie z Art. 2. pkt 40) ustawy prawo o ruchu drogowym, samochód osobowy to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu. Koszty zakupu samochodów osobowych nie są kwalifikowalne w ramach PS WPR (wytyczne podstawowe, rozdział VIII.2. Koszty niekwalifikowalne, ust. 1 pkt 10). Bus służący do przewozu 9 osób nie może zostać objety wsparciem, gdyż należy go traktować jako samochód osobowy.
Czy w ramach zakupu środka transportu musi on być nowy?
Kosztami niewalifikowalnymi w PS WPR są koszty zakupu używanych maszyn, urządzeń, wyposażenia, w tym również ich instalacji, z wyłączeniem eksponatów w I.13.1 w ramach operacji dotyczących dziedzictwa kulturowego. Tym samym zakup używanych pojazdów również nie stanowi kosztu kwalifikowalnego.
Czy zakup samochodu typu pick-up, który z założenia jest klasyfikowany jako samochód ciężarowy i taki zapis widnieje w dowodzie rejestracyjnym, może być kosztem kwalifikowalnym w ramach zakresu start DG oraz rozwój DG?
Pojazdy inne niż samochody osobowe nie są wykluczone z kosztów kwalifikowalnych. Dla właściwego przyporządkowania pojazdu do kategorii „samochody osobowe” decydujące znaczenie ma przypisana kategoria homologacyjna. Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym, homologacja M1 odpowiada definicji samochodu osobowego, którego zakup, zgodnie z wytycznymi podstawowymi, zaliczany jest do kosztów niekwalifikowalnych. Każda inna niż M1, homologacja pojazdu, może stanowić podstawę do uznania kosztu jego zakupu za koszt kwalifikowalny (po uwzględnieniu ogólnych zasad kwalifikowalności kosztów, w szczególności związku z celami operacji, racjonalności i niezbędności zakupu oraz zgodności z przedstawionym biznesplanem).
Czy istnieje podstawa prawna, aby kosztem kwalifikowalnym nie mogły byc koszty bieżące prowadzenia działalności, jak. np. zatowarowanie czy koszty zatrudnienia?
W Wytycznej szczegółowej dla zakresów dotyczących rozwoju gospodarstw rolnych (np. Start ZE) jest napisane w warunkach przedmiotowych, że pomoc przyznaje się, jeśli operacja jest inwestycją, co daje mozliwość wyjaśnienia potencjalnemu wnioskodawcy, że nie może on ponieść z dotacji kosztów bieżących. Takich zapisów nie ma jednak przy zakresach: start DG czy rozwój DG.
Zgodnie z ogólnymi zasadami kwalifikowalności kosztów w ramach PS WPR, pomoc przyznaje się na operację uzasadnioną pod względem racjonalności
jej kosztów kwalifikowalnych/inwestycji zaplanowanych do zrealizowania. Operacja musi być możliwa do wykonania, uzasadniona oraz dostosowana z punktu widzenia celu, zakresu i zakładanych jej rezultatów. Dokonując oceny wniosku LGD winna zwrócić szczególną uwagę na uzasadnienie ekonomiczne kosztów/inwestycji, czyli ocenę, w jaki sposób zakres rzeczowy wskazany we wniosku o przyznanie pomocy przyczyni się do osiągnięcia celu operacji lub wzrostu efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa/ gospodarstwa rolnego wnioskodawcy (wzrost przychodów, usprawnienie procesów produkcji, ograniczenie kosztów). Tym samym w ocenie ZW koszty bieżące prowadzenia działalności gospodarczej nie spełniają ww. wymogu.
Czy zakup przyczepy kempingowej jest kosztem kwalifikowalnym?
Przyczepa kempingowa traktowana jest jako pojazd specjalny. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo o ruchu drogowym (1) pojazd specjalny to pojazd samochodowy lub przyczepa przeznaczone do wykonywania specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania specjalnego wyposażenia, w pojeździe tym mogą być przewożone osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej funkcji. Przyczepa definiowana jest jako pojazd bez silnika,
przystosowany do łączenia go z innym pojazdem.
Natomiast zgodnie z częścią VIII. 2. ust. 1 pkt 10 Wytycznych podstawowych w zakresie inwestycji realizowanych w ramach art. 73 i art. 77 rozporządzenia 2021/2115, z wyłączeniem I.13.2, finansowanych w formie dotacji, za inwestycje niekwalifikujące się do przyznania pomocy uznaje się w szczególności: (…) koszty
zakupu samochodów osobowych.
W ustawie Prawo o ruchu drogowym (1) samochód osobowy zdefiniowany jest jako pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9
osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu. Dodatkowo pojazd samochodowy definiowany jest jako pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z
prędkością przekraczającą 25 km/h.
Dlatego też zakup przyczepy kempingowej może być kosztem kwalifikowalnym, ponieważ przyczepy nie można uznać za samochód osobowy.
Czy wnioskodawca będący osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie rozwoju DG, który posiada miejsce zameldowania od roku na terenie LSR, ale miejsce prowadzenia działalności wpisane do CEDiG na terenie LSR nie jest od roku bądź nie ma go wcale,spełnia warunek podmiotowy w cz.IV.2 ust.1 pkt. 1 Wytycznej szczegółowej?
W przypadku wnioskodawcy będącego osobą fizyczną pomoc przyznaje się, jeżeli wnioskodawca co najmniej od roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP posiada miejsce zamieszkania na obszarze wiejskim objętym LSR lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej oznaczone adresem wpisanym do CEIDG na obszarze wiejskim objętym LSR lub miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR. Wytyczne wiążą więc miejsce wykonywania rozwijanej działalności gospodarczej z obszarem objetym LSR. Wyjaśnienie ww. kwestii znajduje się w bazie pytań i odpowiedzi, zamieszczonej na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi:
Pytanie: Czy w ramach działania rozwój DG wystarczające jest posiadanie miejsca zamieszkania na obszarze wiejskim objętym LSR?
Odpowiedź MRiRW: W ramach zakresu rozwój działalności gospodarczej (DG) konieczne będzie wykazanie miejsca wykonywania działalności gospodarczej na obszarze wiejskim objętym daną strategią rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (LSR). Obecnie trwają prace nad zmianą wytycznych szczegółowych (1), które mają na celu uszczegółowienie zapisów oraz zapewnienie większej przejrzystości w tym zakresie. Zmiana będzie wzorowana na regulacjach zawartych w przepisach rozporządzenia dla poddziałania 19.2 Wsparcie wdrażania strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (PROW 2014-2020) dotyczących analogicznego zakresu wsparcia. Zostanie ona poddana szerokim konsultacjom z wieloma podmiotami zaangażowanymi we wdrażanie interwencji LEADER.
Czy zakup magazynu energii jest objęty zapisem wytycznej szczegółowej odnośnie limitu na odnawialne źródła energii?
Bez znajomości celu i zakresu operacji nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi. Biorąc jednak pod uwagę zapisy wytyczych wydaje się, że ww. wydatek winien być zakalifikowany jako koszt dotyczący odnawialnych źródeł energii a jego wartość nie powinna przekroczyć połowy wszystkich kosztów kwalifikowalnych operacji.
Czy wnioskodawca deklarujący zatrudnienie w wymiarze np. 1/2 etatu, może przejść weryfikację formalną?
W związku z brakiem szczegółowych wymagań w zakresie tworzenia miejsc pracy możliwe wydaje się potwerdzenie osiągniecia wskaźnika w przypadku zatrudnienia w wymarze mniejszym niż pełen etat.
Jak należy rozumieć zapisy Wytycznej rozdział VI. Zobowiązania w okresie związania celem ust. 6: „W przypadku, gdy pomoc przyznaje się w zakresie start DG albo rozwój DG beneficjent zobowiązuje się do osiągnięcia co najmniej 30% docelowego zakładanego w biznesplanie ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży produktów lub usług do dnia, w którym upłynie pełny rok obrachunkowy od dnia wypłaty pomocy”?
Zgodnie z zapisami rozdziału IV.3.2. ust 2 pkt 3 oraz ust 3, wnioskodawca na etapie wypełniania biznesplanu musi założyć, że osiągnie 30% docelowego ilościowego i wartościowego poziomu sprzedaży. Jest to warunek przedmiotowy wynikający z wytycznej, w związku z powyższym, gdy na etapie planowania operacji wnioskodawca w pierwszym roku obrachunkowym (od płatności końcowej) zaplanuje dokładnie 30% docelowego poziomu sprzedaży, to jest zobowiązany osiągnąć 100% ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży założonego w biznesplanie dla tego okresu. Wnioskodawcy zobowiązani są do przedkładania racjonalnych i możliwych do realizcji biznesplanów.
Co należy rozumieć jako samochód osobowy, czy samochód służący do przewozu 9 osób z kierowcą (bus) jest kosztem niekwalifikowalnym?
Zgodnie z Art. 2. pkt 40) ustawy prawo o ruchu drogowym, samochód osobowy to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu. Koszty zakupu samochodów osobowych nie są kwalifikowalne w ramach PS WPR (wytyczne podstawowe, rozdział VIII.2. Koszty niekwalifikowalne, ust. 1 pkt 10). Bus służący do przewozu 9 osób nie może zostać objety wsparciem, gdyż należy go traktować jako samochód osobowy.
Czy w ramach zakupu środka transportu musi on być nowy?
Kosztami niewalifikowalnymi w PS WPR są koszty zakupu używanych maszyn, urządzeń, wyposażenia, w tym również ich instalacji, z wyłączeniem eksponatów w I.13.1 w ramach operacji dotyczących dziedzictwa kulturowego. Tym samym zakup używanych pojazdów również nie stanowi kosztu kwalifikowalnego.
Czy wnioskodawca w ramach zakresu rozwój DG może być przedsiębiorcą, który prowadzi swoją firmę i jest na ryczałcie ewidencjonowanym?
Wytyczne szczegółowe nie przewidują wymogów dotyczących formy opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej.
Firma jest
zarejestrowana na terenie objętym LSR Stowarzyszenia LGD ABC (główna siedziba – adres wpisany do CEIDG). Czy przedsiębiorca może otworzyć oddział na terenie poza obszarem LSR i na ww. oddział pozyskać dofinansowanie w
ramach zakresu rozwój DG?
Pomoc może być przyznana, jeśli wnioskodawca co najmniej od roku przed złożeniem wniosku mieszka lub prowadzi działalność na obszarze objętym LSR. Operacja musi być realizowana na tym obszarze, ponieważ celem interwencji LEADER/RLKS jest wspieranie lokalnych społeczności. Rozwijanie działalności poza LSR wyklucza możliwość uzyskania wsparcia. Aby ubiegać się o pomoc na rozwój działalności poza obecnym obszarem LSR, należy rozpocząć ją tam oficjalnie (wpis do CEIDG) i po roku można wnioskować o środki z LSR właściwej dla nowego obszaru.
Rozwój działalności – rozwój DG – przedsiębiorca jest właścicielem budynku, który chciałby przystosować pod swoją działalność. Czy budynek własnościowy może być traktowany jako wkład własny?
Zgodnie z wytyczną podstawową, za inwestycje niekwalifikujące się do przyznania pomocy uznaje się w szczególności wkłady niepieniężne polegające na wniesieniu m.in. nieruchomości.
Rozwój działalności – rozwój DG – czy dodanie nowego kodu PKD do prowadzonej działalności (zupełnie w innym zakresie niż podstawowa działalność,
jaka jest zarejestrowana) daje możliwość aplikowania o przyznanie pomocy w ramach PS WPR na lata 2023-2027 (rozwój DG) na nowym dopisany do PKD rodzaj
działalności?
Analiza obowiązujących wytycznych prowadzi do wniosku, że nie jest zabronione przyznanie pomocy w ramach rozwoju DG na działalność w zakresie nowego PKD, co uzasadnia stanowisko, że jego rozwój można zapewnić poprzez dodanie nowej gałęzi działalności. Z punktu widzenia wytycznych, ważniejsza jest ocena racjonalności takiego przedsięwzięcia. Pomoc przyznaje się na operację uzasadnioną pod względem racjonalności jej kosztów kwalifikowalnych/inwestycji zaplanowanych do zrealizowania.
Biznesplan – czy w przypadku rozwoju DG, polegającym na wprowadzeniu dodatkowych zakresów usług, w biznesplanie należy ująć przychody i koszty z dodatkowego zakresu usług czy z całości DG (w tym zakresu aktualnego)
Czy jest możliwość zawieszenia działalności gospodarczej po złożeniu wniosku o przyznanie pomocy (WOPP) w ramach interwencji LEADER/Rozwój Lokalny kierowany przez społeczność w zakresie rozwój działalności gospodarczej?
Czy spółka cywilna prowadząca działalność gospodarczą, zarejestrowana w CEiDG, może ubiegać się o wsparcie na rozwój działalności pozarolniczej (rozwój DG)?
Pytania i odpowiedzi z zakresu dofinansowania na cel: Rozwój małej infrastruktury dla
mieszkańców
Czy możliwa jest realizacja operacji w formule „zaprojektuj i wybuduj”?
Instrukcja wypełniania wniosku o przyznanie pomocy nie przewiduje mozliwości załaczania programu funkcjonalno-użytkowego. Tym samym realizacja operacji w formule „zaprojektuj-wybuduj” nie jest możliwa. Szczegółowe informacje w zakresie realizacji robót budowlanych zawiera udostępniony LGD Pomocniczy załącznik do Instrukcji dla wniosku o przyznanie pomocy.
Czy zarejestrowana Spółdzielnia Mieszkaniowa (posiada NIP, REGON, KRS) może starać się o dofinansowanie w LGD, np. na doposażenie placu zabaw, który służyłby nie tylko mieszkańcom danej spółdzielni ale całej lokalnej społeczności w zakresach poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej włączenie społeczne seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji?
Zgodnie z wytycznymi szczegółowymi – komponent Wdrażanie LSR, pomoc w ramach zakresu poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej przyznaje się JSFP albo organizacji pozarządowej, tj. organizacji, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Spółdzielnia mieszkaniowa nie spełnia definicji organizacji pozarządowej zawartej w wyżej przywołanej ustawie. Zgodnie z tymi przepisami, organizacjami pozarządowymi są m.in. osoby prawne nienależące do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, prowadzące działalność pożytku publicznego. Spółdzielnia mieszkaniowa, jako osoba prawna, działa w interesie swoich członków, w szczególności w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, oraz może prowadzić działalność gospodarczą, w tym zarządzać nieruchomościami. Działalność spółdzielni mieszkaniowej koncentruje się co do zasady na realizacji celów statutowych o charakterze wewnętrznym, skierowanych do członków
spółdzielni, a nie do ogółu społeczności lokalnej. Zatem brak jest podstaw do uznania spółdzielni mieszkaniowej za organizację pozarządową w rozumieniu wyżej wskazanej ustawy i tym samym za uprawnionego wnioskodawcę w ramach zakresu przewidzianego wyłącznie dla organizacji pozarządowych oraz JSFP.
Pytania i odpowiedzi z zakresu dofinansowania na cel: gospodartstwa agroturystyczne, zagrody edukacyjne
Start gospodarstwa agroturystycznego – jak rozumieć zapis: Wnioskodawca co najmniej od roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP posiada miejsce wykonywania działalności
w ramach pozarolniczych funkcji małych gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR – w przypadku wnioskodawcy będącego osobą fizyczną – w jaki sposób będzie to weryfikowane? Proszę o wskazanie przykładowych dokumentów potwierdzających miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR w przypadku rozwoju GA, GO oraz ZE.
W przypadku zakresu start GA powyższy warunek należy interpretować w taki sposób, że wnioskodawca co najmniej od roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP powinien posiadać małe gospodarstwo rolne na obszarze wiejskim objętym LSR. Jednocześnie w przypadku zakresu start GA, ale także zakresów start GO lub
ZE, posiadanie tego gospodarstwa nie oznacza, że wnioskodawca powinien już prowadzić w nim działalność w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych,
o których rozpoczęcie ubiega się.
W celu udokumentowania posiadania gospodarstwa należy przedstawić decyzję o przyznaniu płatności bezpośrednich, a w przypadku nieotrzymywania płatności bezpośrednich – decyzje o należnym podatku od gruntów rolnych (z każdej gminy, w której złożona została informacja IR-1 o gruntach) oraz wszystkie umowy dzierżaw
gruntów rolnych (jeśli rolnik takie posiada).
W przypadku zakresu rozwój GA, aby udokumentować miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR, wnioskodawca będący osobą fizyczną, ale niebędący rolnikiem powinien przedstawić wydruk z CEIDG. Natomiast rolnik, aby udokumentować miejsce prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego w przypadku ubiegania się o przyznanie pomocy w zakresie rozwój GA, może przedłożyć zaświadczenie o wpisie obiektu, w którym prowadzi działalność agroturystyczną, do ewidencji innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie, prowadzoną przez gminę. Natomiast w przypadku zakresów rozwój GO oraz rozwój ZE każdy beneficjent ubiegający się o przyznanie pomocy, aby udokumentować miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR powinien przedstawić wydruk z CEIDG.
Start gospodarstwa agroturystycznego:
1. Czy w ramach realizacji biznesplanu ma powstać działalność gospodarcza i czy dopuszczona będzie ta na tzw. podwójnym KRUSie?
2. Start GA – czy wnioskodawca uzyskując środki z LGD na utworzenie gospodarstwa agroturystycznego czy ma obowiązek otworzyć działalność gospodarczą i zgłosić ją w CEIDG?
3. Start GA – czy wnioskodawca uzyskując środki z LGD na utworzenie gospodarstwa agroturystycznego ma obowiązek zgłosić się do ubezpieczeń społecznych w ZUS i od pierwszego dnia działalności podlegać ubezpieczeniom społecznym? Jeżeli tak, to czy ma obowiązek wyrejestrować się z ubezpieczenia KRUS?
Wytyczne szczegółowe w zakresie start GA nie nakładają obowiązku rejestracji działalności gospodarczej w CEIDG, w przeciwieństwie do zakresów start ZE oraz start GO. Jednak jak wynika z przepisów art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców, zwolnienie z obowiązku rejestracji działalności agroturystycznej dotyczy wyłącznie rolników, dlatego też pozostałe osoby, które rolnikami nie są, powinny zarejestrować działalność gospodarczą w CEIDG. W związku z powyższym, wymóg rejestracji działalności gospodarczej w CEiDG nie jest warunkiem wypłaty pomocy w zakresie start GA, jednak ustawa Prawo przedsiębiorców tego wymaga w przypadku osób niebędących rolnikami.
Osoba ubezpieczona w KRUS, która podejmie pozarolniczą działalność gospodarczą, może nadal opłacać składki w KRUS, ale pod pewnymi warunkami. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej KRUS pod linkiem: https://www.gov.pl/web/krus/zasady-podlegania-ubezpieczeniu-spolecznemu-
rolnikow-w-przypadku-jednoczesnego-prowadzenia-dzialalnosci-rolniczej-i-pozarolniczej-dzialalnosci-gospodarczej
Wytyczne szczegółowe nie wprowadzają żadnych dodatkowych warunków w zakresie ubezpieczeń w stosunku do powszechnie obowiązujących przepisów.
Natomiast w przypadku zakresów rozwój GO oraz rozwój ZE każdy beneficjent ubiegający się o przyznanie pomocy, aby udokumentować miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR powinien przedstawić wydruk z CEIDG.
Start GA – Osoba fizyczna posiada gospodarstwo rolne – łącznie o powierzchni 1,089 ha ziemi. Zatem według stanu faktycznego i zgodnie z dokumentami posiada fizycznie ponad 1 ha ziemi, jednak po przeliczeniu według klasy ziemi, wartość się zmienia do 0,8309 ha powierzchni przeliczeniowej użytków rolnych. Czy osoba fizyczna może złożyć wniosek o dofinansowanie w ramach zakresu start GA? Czy spełnia definicję rolnika w przypadku gospodarstwa o powierzchni 0,8309 ha powierzchni przeliczeniowej użytków rolnych i jakim dokumentem powinna swój status rolnika potwierdzić?
Zgodnie z wytycznymi szczegółowymi, w zakresie start GA pomoc przyznaje się, jeżeli wnioskodawca jest rolnikiem albo małżonkiem rolnika albo domownikiem z małego gospodarstwa rolnego. Rolnik, zgodnie z definicją rozporządzenia 2021/2115, oznacza osobę fizyczną lub prawną bądź grupę osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, których gospodarstwo jest położone na obszarze objętym zakresem terytorialnym stosowania Traktatów, oraz które prowadzą działalność rolniczą określoną przez państwa członkowskie.
Natomiast działalność rolniczą definiuje się w taki sposób, aby oznaczała działalność umożliwiającą przyczynianie się do dostarczania dóbr prywatnych i publicznych poprzez co najmniej jedno z poniższych działań:
a) wytwarzanie produktów rolnych obejmujące działania takie jak chów zwierząt lub uprawa, w tym w drodze użytkowania torfowisk – przy czym produkty rolne oznaczają produkty wymienione w załączniku I do TFUE, z wyjątkiem produktów rybołówstwa – a także bawełnę i zagajniki o krótkiej rotacji;
b) utrzymywanie użytków rolnych w stanie, dzięki któremu nadają się one do wypasu lub uprawy, bez konieczności podejmowania działań przygotowawczych wykraczających poza użycie zwykłych metod rolniczych i zwykłego sprzętu rolniczego.
W związku z powyższym, informujemy, że wielkość użytków rolnych nie ma wpływu
na spełnienie definicji rolnika w rozumieniu przywołanych przepisów.
W przypadku zakresów wsparcia w ramach rozwoju pozarolniczych funkcji małych gospodarstw, pomoc przyznaje się jeżeli wnioskodawca jest rolnikiem albo
małżonkiem rolnika albo domownikiem z małego gospodarstwa. Małe gospodarstwo rolne, zgodnie z definicją z wytycznych szczegółowych, jest to gospodarstwo, którego powierzchnia gruntów rolnych jest mniejsza od średniej wielkości powierzchni gruntów rolnych w kraju w 2023 r. wyrażona w ha fizycznych, a w
przypadku województw gdzie średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym jest wyższa, za małe gospodarstwo przyjmuje się, gospodarstwo o powierzchni gruntów rolnych mniejszej niż średnia w tym województwie; określoną na podstawie informacji ogłaszanej przez Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) na podstawie przepisów o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej (PS WPR) za rok 2023.
W celu weryfikacji rolnika/udokumentowania posiadania gospodarstwa należy przedstawić decyzję o przyznaniu płatności bezpośrednich, natomiast w przypadku nieotrzymywania płatności bezpośrednich należy przedstawić decyzję o należnym podatku od gruntów rolnych (z każdej gminy, w której złożona została informacja IR-1 o gruntach) oraz wszystkie umowy dzierżaw gruntów rolnych.
Pytania i odpowiedzi z zakresu dofinansowania na cel: poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej i poprawa dostępu do usług dla lokalnych
społeczności
Departament Wspólnej Polityki Rolnej informuje, iż proces procedowania z wnioskami o wsparcie z zakresów „poprawa dostępu do usług dla lokalnych społeczności” i „poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej” wynika z treści wytycznych szczegółowych. Wytyczne szczegółowe zostały zmienione i ich nowa wersja została podpisana przez Ministra RiRW w dniu 13 października 2025 r. Zgodnie z ich treścią mają one zastosowanie do naborów wniosków o wsparcie, dla których regulamin naboru tych wniosków został uzgodniony przez LGD z zarządem województwa nie wcześniej niż w dniu następującym po dniu podania tych wytycznych do publicznej wiadomości na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zmienione wytyczne szczegółowe zostały podane do publicznej wiadomości na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 14 października 2025 r., czyli mają zastosowanie do naborów wniosków o wsparcie, dla których regulamin naboru tych wniosków został uzgodniony 15 października 2025 r. lub później. Wszystkie nabory ogłoszone i przeprowadzone przed tą datą, a także te, których regulaminy naborów zostały wcześniej uzgodnione z zarządem województwa, należy procedować na podstawie wcześniejszych wytycznych szczegółowych z dnia 28 marca 2024 r. obowiązujących od dnia 29 marca 2024 r.
Czy można ująć koszty promujące lokalną grupę działania (LGD) w zestawieniu rzeczowo–finansowym operacji realizowanej w ramach interwencji I.13.1 LEADER/RLKS (PS WPR 2023–2027)?
Koszty promujące lokalną grupę działania (LGD), takie jak artykuły w prasie, reklamy, ogłoszenia radiowe czy działania w mediach społecznościowych, nie mogą być ujęte w zestawieniu rzeczowo–finansowym operacji w ramach interwencji I.13.1 LEADER/RLKS (PS WPR 2023–2027). Nie są one uznawane za racjonalne ani ekonomicznie uzasadnione, ponieważ nie przyczyniają się bezpośrednio do realizacji celu operacji ani do wzrostu efektywności ekonomicznej projektu.
Beneficjenci są jednak zobowiązani do informowania o wsparciu z EFRROW, zgodnie z Księgą wizualizacji znaku PS WPR 2023–2027. Obejmuje to m.in. oznakowanie miejsca realizacji operacji (tablice, bilbordy, naklejki), oznaczanie dokumentów i materiałów projektu oraz stosowanie logotypów Unii Europejskiej i PS WPR 2023–2027 (logo LGD jest opcjonalne).
Promowanie działalności czy wizerunku samej LGD nie stanowi kosztu kwalifikowalnego dla beneficjentów. Takie działania mogą być finansowane jedynie w ramach komponentu „Zarządzanie LSR” interwencji LEADER/RLKS.
